Choroba de Quervaina, znana również jako zespół de Quervaina, to schorzenie, które dotyka wielu osób pracujących przy komputerze, uprawiających sporty wymagające chwytania czy wykonujących powtarzalne ruchy nadgarstkiem. Jest to bolesny stan zapalny pochewek ścięgnistych w okolicy nadgarstka, który może znacząco ograniczać codzienne funkcjonowanie. Poznanie jej przyczyn, objawów i metod leczenia pozwoli Ci szybciej zareagować w przypadku wystąpienia niepokojących symptomów i zapobiec długotrwałym komplikacjom.
Czym jest choroba de Quervaina i kogo dotyka?
Choroba de Quervaina to zapalenie pochewek ścięgien dwóch mięśni: odwodziciela długiego kciuka i prostownika krótkiego kciuka. Te ścięgna przebiegają przez wspólną pochewkę ścięgnistą w okolicy wyrostka rylcowatego kości promieniowej (po stronie kciuka nadgarstka). Gdy dochodzi do stanu zapalnego, pochewka otaczająca ścięgna ulega pogrubieniu i obrzękowi, co utrudnia swobodny ruch ścięgien i wywołuje ból.
Choroba ta najczęściej dotyka osoby w wieku 30-50 lat, przy czym kobiety chorują 8-10 razy częściej niż mężczyźni. Szczególnie narażone są kobiety w okresie ciąży i po porodzie, co może być związane ze zmianami hormonalnymi. Zespół de Quervaina często określany jest jako „choroba SMS-owa” lub „kciuk BlackBerry” ze względu na częste występowanie u osób intensywnie korzystających z urządzeń mobilnych.
Ciekawostka: Nazwa schorzenia pochodzi od nazwiska szwajcarskiego chirurga Fritza de Quervaina, który jako pierwszy opisał tę jednostkę chorobową w 1895 roku.
Objawy wskazujące na chorobę de Quervaina
Rozpoznanie choroby de Quervaina we wczesnym stadium może pomóc w szybszym powrocie do zdrowia i uniknięciu komplikacji. Charakterystyczne objawy to:
- Ból zlokalizowany na zewnętrznej stronie nadgarstka, u podstawy kciuka, który może promieniować w górę przedramienia lub w dół do kciuka
- Nasilenie bólu podczas ruchów kciuka, szczególnie przy chwytaniu, obracaniu nadgarstka lub zaciskaniu pięści
- Obrzęk i zaczerwienienie w okolicy wyrostka rylcowatego kości promieniowej
- Uczucie trzeszczenia lub przeskakiwania podczas ruchu kciuka (crepitus)
- Osłabienie chwytu i trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów
- Pojawienie się guzka lub zgrubienia w miejscu zapalenia
Charakterystycznym testem diagnostycznym jest tzw. test Finkelsteina, który polega na zaciśnięciu kciuka w pięści i odchyleniu nadgarstka w kierunku małego palca. W przypadku choroby de Quervaina manewr ten wywołuje ostry ból w okolicy wyrostka rylcowatego, co stanowi kluczowy element rozpoznania klinicznego.
Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju zespołu de Quervaina
Choroba de Quervaina jest zazwyczaj wynikiem przewlekłego przeciążenia i mikrourazów, które prowadzą do stanu zapalnego. Wśród głównych przyczyn i czynników ryzyka możemy wyróżnić:
Czynniki mechaniczne
Najczęstszą przyczyną są powtarzalne ruchy nadgarstka i kciuka, szczególnie połączone z użyciem siły. Dotyczy to zwłaszcza:
Intensywnego korzystania z telefonów komórkowych i tabletów (pisanie wiadomości, scrollowanie). Pracy wymagającej częstego chwytania, skręcania nadgarstka czy użycia narzędzi (prace domowe, ogrodnictwo, gra na instrumentach muzycznych). Aktywności sportowej, szczególnie w sportach rakietowych, golfie, wędkarstwie czy podnoszeniu ciężarów.
Czynniki fizjologiczne i hormonalne
Ciąża i okres poporodowy – zmiany hormonalne mogą sprzyjać retencji płynów i stanom zapalnym. Zmiany hormonalne związane z menopauzą również zwiększają ryzyko wystąpienia choroby. Osoby z nadwagą są bardziej narażone na rozwój tego schorzenia.
Warto podkreślić, że choroba de Quervaina może również wystąpić jako powikłanie po złamaniu kości promieniowej lub jako następstwo chorób reumatycznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów.
Metody diagnostyki i leczenia
Właściwa diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Diagnoza opiera się głównie na badaniu klinicznym, w tym na przeprowadzeniu testu Finkelsteina. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badania obrazowe:
- USG nadgarstka – pozwala ocenić stan ścięgien i pochewek ścięgnistych oraz stopień zapalenia
- RTG nadgarstka – pomocne w wykluczeniu innych schorzeń, takich jak zmiany zwyrodnieniowe czy złamania
- MRI – rzadko stosowany, ale może być przydatny w skomplikowanych przypadkach
Leczenie choroby de Quervaina zależy od nasilenia objawów i czasu trwania schorzenia. Obejmuje ono:
Leczenie zachowawcze
W początkowym stadium choroby zazwyczaj wystarczające jest leczenie zachowawcze, które obejmuje:
Odpoczynek i modyfikacja aktywności – ograniczenie ruchów nadgarstka i kciuka, które wywołują ból, zmiana techniki wykonywania czynności.
Unieruchomienie – stosowanie ortezy lub opaski stabilizującej, które ograniczają ruch nadgarstka i kciuka, dając ścięgnom czas na regenerację. Zazwyczaj zaleca się noszenie ortezy przez 4-6 tygodni.
Leczenie przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w formie doustnej lub miejscowej, które zmniejszają ból i stan zapalny.
Fizykoterapia – zabiegi takie jak ultradźwięki, laseroterapia czy jonoforeza, które wspomagają gojenie i zmniejszają stan zapalny.
Iniekcje kortykosteroidów – w przypadkach opornych na podstawowe leczenie zachowawcze, lekarz może zalecić wstrzyknięcie kortykosteroidów do pochewki ścięgnistej, co daje szybką ulgę w bólu i znacząco zmniejsza stan zapalny.
Leczenie operacyjne
Jeśli objawy utrzymują się pomimo 6-12 miesięcy leczenia zachowawczego, może być konieczne leczenie operacyjne. Zabieg polega na przecięciu pochewki ścięgnistej, co zmniejsza ucisk na ścięgna i pozwala im się swobodnie poruszać. Operacja może być przeprowadzona metodą otwartą lub endoskopową.
Po zabiegu pacjent zazwyczaj może wrócić do pełnej aktywności po 6-8 tygodniach, choć pełna rehabilitacja może trwać dłużej.
Rehabilitacja i ćwiczenia w chorobie de Quervaina
Rehabilitacja odgrywa kluczową rolę w leczeniu choroby de Quervaina, szczególnie po ustąpieniu ostrego stanu zapalnego lub po zabiegu operacyjnym. Program rehabilitacji obejmuje:
Ćwiczenia rozciągające – delikatne rozciąganie mięśni i ścięgien kciuka i nadgarstka pomaga przywrócić elastyczność tkanek i zwiększyć zakres ruchu. Zaleca się wykonywanie ich kilka razy dziennie, zawsze w granicach komfortu, bez wywoływania bólu.
Ćwiczenia wzmacniające – stopniowe wzmacnianie mięśni przedramienia, nadgarstka i dłoni pomaga zapobiec nawrotom schorzenia. Można zacząć od ćwiczeń z użyciem miękkiej piłeczki rehabilitacyjnej, stopniowo zwiększając intensywność.
Terapia manualna – techniki mobilizacji tkanek miękkich, które pomagają rozluźnić napięte struktury i poprawić krążenie. Masaż poprzeczny, techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego mogą przynieść znaczną ulgę.
Edukacja ergonomiczna – nauka właściwych technik wykonywania codziennych czynności, aby uniknąć przeciążenia. Fizjoterapeuta może pomóc zmodyfikować sposób korzystania z urządzeń elektronicznych czy narzędzi.
Pamiętaj: Zbyt wczesne rozpoczęcie intensywnych ćwiczeń może nasilić objawy. Zawsze konsultuj program rehabilitacji z fizjoterapeutą.
Profilaktyka i zalecenia dla osób z grupy ryzyka
Zapobieganie chorobie de Quervaina jest szczególnie ważne dla osób wykonujących prace wymagające powtarzalnych ruchów nadgarstka i kciuka. Kluczowe zalecenia profilaktyczne to:
Ergonomia pracy – dostosowanie stanowiska pracy, używanie ergonomicznej klawiatury i myszy, właściwa pozycja podczas pracy przy komputerze. Nadgarstek powinien znajdować się w neutralnej pozycji, bez nadmiernego zgięcia czy wyprostu.
Regularne przerwy – podczas długotrwałej pracy wymagającej powtarzalnych ruchów nadgarstka, zaleca się robienie krótkich przerw co 30 minut. Wykorzystaj ten czas na wykonanie prostych ćwiczeń rozluźniających dla dłoni i nadgarstków.
Ćwiczenia rozciągające – regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających dla nadgarstków i dłoni. Nawet kilka minut dziennie może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju schorzenia.
Unikanie przeciążeń – stosowanie technik oszczędzających nadgarstek podczas wykonywania czynności wymagających użycia siły. Używaj większych stawów i silniejszych mięśni, gdy tylko jest to możliwe.
Wzmacnianie mięśni przedramienia – regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie przedramienia zwiększają ich odporność na przeciążenia. Proste ćwiczenia z użyciem gumki oporowej czy piłeczki rehabilitacyjnej mogą być wykonywane nawet podczas oglądania telewizji.
Choroba de Quervaina, choć bolesna i uciążliwa, przy właściwym podejściu może być skutecznie leczona. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie objawów i podjęcie odpowiednich działań, zanim stan zapalny się nasili. Pamiętaj, że im dłużej ignorujesz ból w okolicy kciuka i nadgarstka, tym trudniejsze i dłuższe może być leczenie. W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, nie zwlekaj z konsultacją lekarską – szybka interwencja może uchronić Cię przed długotrwałym bólem i ograniczeniem sprawności dłoni.